"चैत्रादी विक्रम संवत् के प्रवर्तक उज्जैनी के माहन चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य परमार "

।। श्री गुरुभ्यो नमः।।
।। जय जय शंकर हर हर शंकर।।
।। शिवाय नमः शिवलिंगाय नमः।।
।। श्री दक्षिण कालीके नमः।।

आज के आधुनिक युवाओं को यह पूछा जाए "की चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य कोन थे?" तो अधिकांश युवाओं को यह पता ही नहीं होगा क्योंकि वामपंथी इतिहासकारोने चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य परमार को एक मिथक राजा कहकर इतिहास की पाठ्यपुस्तको में से लुप्तप्राय ही कर दिया है।

तो आज मेरा लेख इसी विषय पर है- "चैत्रादी विक्रम संवत् के प्रवर्तक उज्जैनी के माहन चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य परमार"
3102 ईसापूर्व में कलियुग के आंरभ के साथ ही भागवान श्रीकृष्ण के गोलोकागमन एवं महाराज युधिष्ठिर के राज्यत्याग के पश्चात भारतीय इतिहास के केंद्रीय व्यक्ति अगर कोई थे तो वो थे उज्जैनी के माहन चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य परमार। भगवान श्रीराम ओर श्रीकृष्ण के पश्चात अगर किसी व्यक्ति पर अधिक मात्रा में साहित्य उपलब्ध हैं तो वह है सम्राट विक्रमादित्य पर। सम्राट विक्रमादित्य ने भारतीय पंचांग को संशोधित कर आपना चैत्रादी विक्रम संवत् चलाया जो आजभी भारतीय त्योहारों की गणना के लिए मानक सिद्ध है। यह कहना कितना हास्यास्पद है की जीस विक्रम संवत् के आधार पर हमारे धार्मिक कृत्य होते आरहे है, जीस संवत् में हमारी भारतीय संस्कृति की विगत दो सहस्त्र वर्षों की कथाएं अंकित है उस महान विक्रम संवत् के प्रणेता कोई कल्पित विक्रमादित्य हो।
भारतीय और सम्बध्द विदेशी इतिहास एवं साहित्य के पृष्ठों पर, लोकप्रिय कथाओं में,भविष्य पुराण, कथासरित्सागर, बृहत्कथामञ्जरी,  सिंहासनद्वात्रिंशक, वेतालपंञ्चविंशति, प्रभावकचरित, गाथासप्तशती, ज्योतिर्विदाभरण इत्यादि एवं जैन-बुद्ध आदि जन श्रुतियों में , अभिलेख (एपिग्राफी ), मौद्रिक तथा मालव और शकों की संघर्ष गाथा आदि में उपलब्ध विभिन्न स्त्रोतों तथा उनमें निहित साक्ष्यों का परिक्षण सिध्द करता है कि "ईस्वी पूर्व प्रथम शताब्दी में सम्राट विक्रमादित्य का अस्तित्व था , वे मालव/अवन्तिका गणराज्य के प्रमुख थे ,उनकी राजधानी उज्जैनी थी , उन्होंने अवन्तिका को शकों के अधिपत्य से मुक्त करवाया था और इसी स्मृति में चलाया संवत विक्रम संवत कहलाता है |
चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य परामारवंशिय राजा गन्धर्वसेन के पुत्र ओर नीतिशतकम् के रचयिता राजर्षि भर्तृहरी के अनुज थे। इनकी माता का नाम वीरमती था। भविष्य पुराण के अनुसार इनका जन्म भागवान शंकर के प्रसाद से उन्हीके अंशावतार के रुपमें हुआ था जीसका एक ही लक्ष्य था वैदिक-धर्म-ध्वंसक शक आक्रांताओं का विनाश करना। यह वह काल था जब शक आक्रमनकारीयो के कारण धर्म का ह्रास (क्षय) होरहा था और उनके प्रचण्ड आघात से समग्र भारत तिलमीला उठा था तब विक्रमादित्य ने 3 लाख शको का नाश कर उने परास्त करके भारत भूमि के बाहर खदेड़ दिया ओर पुनः वैदिक धर्म को प्रतिष्ठित किया। शको का नाश करने के कारण सम्राट विक्रमादित्य को शकारी (शको का शत्रु ) की उपाधि प्राप्त हुईं । इसी विजय की उपलक्ष पर एवं भर्तृहरी के विरक्त होजाने के पश्चात 57 ईसापूर्व (57 BCE) में चैत्र शुक्ल प्रतिपदा कि तिथि को सम्राट विक्रमादित्य का राज्याभिषेक हुआ ओर उन्होंने इसी दिवस पर चैत्रादी विक्रम संवत् का शुभारंभ किया। उज्जैनी नगर को राजधानी बनाकर समग्र भारतवर्ष पर उन्होंने एकछत्र राज किया। सम्राट विक्रमादित्य न्यायप्रिय राज थे इनकी न्यायप्रियता और सहस को लेकर सिंहासन बत्तीसी और बेताल पच्चीसी नामक कथाएं आज भी भारतीय जनमानस बहुत प्रसिद्ध है।  इनकी कीर्ति में इनके सभा (दरबार) के नवरत्नों का भी बडा़ योगदान रहा है।

धन्वन्तरिः क्षपणकोऽमरसिंहः शंकूवेताळभट्टघटकर्परकालिदासाः।
ख्यातो वराहमिहिरो नृपतेस्सभायां रत्नानि वै वररुचिर्नव विक्रमस्य॥

धन्वन्तरि, क्षपनक, अमरसिंह, शंकु, खटकरपारा, कालिदास, वेतालभट्ट, वररुचि और वराहमिहिर उज्जैन में महाराज विक्रमादित्य के राज सभा (दरबार) का अंग थे। इनमें महाकवि कालिदास तथा ज्योतिष के प्रकाण्ड विद्वान पंडित वराहमिहिर का नाम प्रसिद्ध है।
कालिदास ज्योतिर्विदाभरण के अन्तिम २२वें अध्याय में विक्रमादित्य, उनकी सभा के विद्वानों का परिचय तथा अपनी कृति का समय देते है।
श्लोकैश्चतुर्दशशतै सजिनैर्मयैव ज्योतिर्विदाभरण काव्य विधानमेतत् ॥२२.६॥
विक्रमार्कवर्णनम्-वर्षे श्रुति स्मृति विचार विवेक रम्ये श्रीभारते खधृतिसम्मितदेशपीठे।
मत्तोऽधुना कृतिरियं सति मालवेन्द्रे श्रीविक्रमार्क नृपराजवरे समासीत् ॥२२.७॥
अर्थ- १४२४ श्लोकों का यह ज्योतिर्विदाभरण मालवेन्द्र विक्रमादिय के आश्रय में लिखा गया जो १८० देशों पर श्रुति-स्मृति-विचार द्वारा शासन करते हैं।

नृपसभायां पण्डितवर्गा-शङ्कु सुवाग्वररुचिर्मणिरङ्गुदत्तो जिष्णुस्त्रिलोचनहरो घटखर्पराख्य।
अन्येऽपि सन्ति कवयोऽमरसिंहपूर्वा यस्यैव विक्रमनृपस्य सभासदोऽमो ॥२२.८॥
सत्यो वराहमिहिर श्रुतसेननामा श्रीबादरायणमणित्थकुमारसिंहा।
श्रीविक्रमार्कंनृपसंसदि सन्ति चैते श्रीकालतन्त्रकवयस्त्वपरे मदाद्या ॥२२.९॥
नवरत्नानि-धन्वन्तरि क्षपणकामरसिंहशङ्कुर्वेतालभट्ट घटखर्पर कालिदासा।
ख्यातो वराहमिहिरो नृपते सभायां रत्नानि वै वररुचिर्नव विक्रमस्य ॥२२.१०॥
अर्थ- मेरे अतिरिक्त कई विद्वान् हैं-शङ्कु, वररुचि, मणि, अङ्गुदत्त, जिष्णुगुप्त ( ज्योतिषी ब्रह्मगुप्त के पिता), त्रिलोचन, हर, घटखर्पर, अमरसिंह, कालतन्त्र लेखक (कृष्ण मिश्र), सत्याचार्य (ज्योतिषी), वराहमिहिर, श्रुतसेन, बादरायण, मणित्थ, कुमारसिंह। उनकी सभा के ९ रत्न हैं-धन्वन्तरि (तृतीय, वर्तमान् सुश्रुत संहिता के लेखक), क्षपणक (वर्तमान् में उपलब्ध जैन शास्त्रों के लेखक), अमरसिंह (अमरकोष), शङ्कु (भूमिति = सर्वेक्षण), वेतालभट्ट (पुराण का नवीन संस्करण), घटखर्पर (तन्त्र), कालिदास, विख्यात वराहमिहिर, वररुचि (पाणिनि व्याकरण पर वार्तिक लिखने वाले)।

ज्योतिर्विदाभरण में महाकवी कालिदास ने सम्राट विक्रमादित्या के पराक्रम का भी वर्णन दिया है-
यो रुक्मदेशाधिपतिं शकेश्वरं जित्वा गृहीत्वोज्जयिनीं महाहवे।
आनीय सम्भ्राम्य मुमोच यत्त्वहो स विक्रमार्कः समसह्यविक्रमः ॥ २२.१७ ॥
तस्मिन् सदाविक्रममेदिनीशे विराजमाने समवन्तिकायाम्।
सर्व प्रजा मङ्गल सौख्य सम्पद् बभूव सर्वत्र च वेदकर्म ॥ २२.१८ ॥
अर्थ - विक्रमादित्य जैसा प्रतापी और कौन हो सकता है जिसने महायुद्ध में रुक्मदेश अधिपति शकेश्वर को बन्दी बना कर उज्जैन लाये तथा नगर में घुमा कर छोड़ दिया? उनके वेदानुसार शासन के कारण लोगों में सौख्य और सम्पद है।

भविष्य पुराण के अनुसार कलियुग के तीन सहस्र (तीन हजार) वर्ष बीतने पर सम्राट विक्रमादित्य का आविर्भाव हुआ, जिन्होंने सौ वर्षों तक शासन किया। सम्राट विक्रमादित्या का काल 82 ईसापूर्व से लेकर 19 ईसवी तक था (82 BCE to 19 AD)। उनके मृत्यु के पश्चात उनके पुत्र देवभक्त ने 10 वर्ष तक शासन किया। भविष्य पुराण से यह भी पता चलता है कि उनके मृत्यु के पश्चात उनका माहन साम्राज्य कई राज्यों में विभक्त होगया, ओर पुनः वैदिक धर्म का ह्रास होने लगा तब शक आक्रांताओं ने इस बात का फायदा उठाकर पुनः भारतवर्ष पर आक्रमन शुरू किये ओर शको ने राजा देवभक्त को मार कर उज्जैनी अपने आधिन करदी तब सम्राट विक्रमादित्य के पौत्र शालिवाहन ने शकोका समुल नाश कर पुनः वैदिक धर्म को भारतवर्ष में प्रतिष्ठित किया। इस विजय के उपलक्ष पर सम्राट शालिवाहन ने चैत्र शुक्ल प्रतिपदा को 78ईसवी (78 CE) में  शालिवाहन शक (शकान्त संवत्) का शुभारंभ किया। अपने दादा विक्रमादित्य के समान शालिवाहन भी वीर पराक्रमी राजा थे।

सम्राट विक्रमादित्य ने लुप्त हो चुकी उस अयोध्यानगरी की पुनः खोज कर वहा श्रीरामजन्मभूमी पर एक 84 खम्भोंवाले भव्य मंदिर का निर्माण करवाया था। इसके अतिरिक्त उन्होंने भारतवर्ष के अनेक तीर्थस्थलों व मंदिरों का जीर्नोधार करवाया था। उनका साम्राज्य अरबदेश तक फैला हुआ था और वह कई विद्वानों को भेजकर सभ्यता संस्कृति का प्रचार प्रसार किया था। इस प्रकार भारतीय सभ्यता-संस्कृति, ज्ञान-विज्ञान के संरक्षण और प्रचार प्रसार में चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य परमार का अद्वितीय योगदान है।  

एक भ्रम दुर करने की आवश्यकता है कृत/मालवागण/कार्तिकादी विक्रम संवत् के प्रणेता चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य ना हो कर कोई दुसरे विक्रमादित्या थे। क्योंकि वेदवीर आर्यजी की पुस्तक "The Chronology of Ancient India: Victim of Concoctions and Distortions" का अध्ययन करने पर यह पता चलता है कि कृत/मालवागण/कार्तिकादी विक्रम संवत् की शुरुआत 718 ईसापूर्व (718 BCE) में हुई ओर इस संवत् के प्रणेता विक्रमादित्य प्रथम थे।


चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य परमार का आज भी भारतीय जनमानस के हृदय में उनका एक महत्वपूर्ण स्थान है।

--- ऋषिकेश रामकृष्ण वानोडे
चैत्र शुक्ल प्रतिपदा
विक्रम संवत् 2077
शालिवाहन शक 1942
25 मार्च 2020

स्त्रोत- Shri Arun Kumar Upadhyay's article on Vikramaditya and Kalidasa https://www.scribd.com/document/139380387/Vikram%C4%81ditya
https://www.samachar24x7.com/literature/writing/how-many-kalidas-were-there-in-indian-history-445495

https://archive.org/details/puran_bhavishya/page/n3/mode/2up

https://www.academia.edu/27780697/The_Chronology_of_Ancient_India_Victim_of_Concoctions_and_Distortions_by_Vedveer_Arya

http://parichaydharmabharat.blogspot.com/2017/04/blog-post_56.html?m=1

आज वैशाख कृष्णपक्ष प्रतिपदा, देवर्षी भगवान श्रीनारदांची जयंती , त्या निमित्त त्यांच्या श्रीचरणीं सादर दंडवत....! नारायण नारायण या नामस्मरणात तल्लीन झालेले देवर्षी नारद आयुर्वेद, व्याकरण ज्योतिष शास्त्र , शिक्षण यातील प्रकाण्ड विद्वान म्हणून ओळखले जातात ,  तर संगीताचे परिपूर्ण ज्ञान, कुशल राजनितीज्ञ, कवी , प्रभावशाली वक्ता व महापंडीत म्हणून मान्यता पावलेले आहेत . अनेक रचना व ग्रंथ त्यांनी रचले .त्यांनी भक्तिसूत्रांची रचना केली. श्रीनारदांच्या नावाचे एक पुराणही उपलब्ध आहे. त्यांनी वैष्णव तंत्राची निर्मिती केली. त्याला नारद पांचरात्र म्हणतात . तिन्ही लोकांमध्ये मुक्त पणे संचार करण्याची ताकत त्यांच्यात विद्यमान आहे .कुठेही मुक्तपणे संचार करणे आणि तेथील माहिती व समस्या लोक कल्याणासाठी योग्य व्यक्ती पर्यंत पोहचविणारा आणि म्हणून याअर्थी आद्य पत्रकार म्हणून गौरविलेले देवर्षी.

भक्तश्रेष्ठ मानले जातात त्या देवर्षी श्रीनारदांची कथा मोठी रोचक आहे. हे श्रीनारद पूर्वजन्मी एका दासीच्या घरी जन्माला आले . त्यांच्या गावातील धर्मशाळेत काही साधू चातुर्मास्यासाठी राहिले होते. त्यांच्या आई त्या साधूंची मनोभावे सेवा करीत असत. त्यामुळे या बालकालाही संतांची सेवा करायला मिळाली व भक्तीचे बीज त्यांच्यात रुजले . त्यांनी उर्वरित आयुष्य भगवंतांच्या अखंड नामस्मरणात भ्रमण करीत घालवले . याच फळ म्हणून पुढील जन्म त्यांना साक्षात परमपिता ब्रम्हांचा मानसपुत्र म्हणून मिळाला .

नारदीय कीर्तन म्हणून संपूर्ण भारतात प्रसिद्ध असलेल्या या कीर्तन शैलीचे जनक नारद आहेत .नारद महर्षींनी सुरु केलेल्या या कीर्तनपरंपरेचे पुढे मध्ययुगीन काळात अनेक संतांनी आचरण केलेले आपण पाहतो. देवर्षी नारदांना कीर्तनभक्तीचे आचार्य म्हटले जाते. म्हणून आजही कीर्तनकार ज्या गादीवर/गालिच्यावर उभे राहून कीर्तन करतात त्याला " नारदांची गादी " म्हणतात.

भक्तश्रेष्ठ श्रीनारदांना " देवर्षी " म्हणतात. ज्या महात्म्यांना " गर्भ दीक्षा " देता येते, त्यांनाच शास्त्रांमध्ये देवर्षी म्हटले जाते. गर्भातील जीवाला शक्तिपात दीक्षा देणे हे अत्यंत जोखमीचे , अवघड व अधिकारच कार्य आहे. देवर्षी नारदांनी भक्तश्रेष्ठ प्रल्हादांना अशी गर्भदीक्षा प्रदान केली होती म्हणून त्यांना देवर्षी म्हणून मान्यता आहे .

भगवंतांना अत्यंत आवडणारे संतस्मरण करणे हे आपले साधक म्हणून कर्तव्यच आहे. म्हणून आजच्या जयंतीदिनी आपण प्रेमभराने भगवान श्रीनारदांचे स्मरण करून त्यांना प्रेमभक्तीचे दान मागूया.

I just had the privilege of watching Vivek Agnihotri’s masterpiece on the very first day of its screening in Indian cinemas. I am not a film critic, so the following is not a film review. I believe that after the things I saw today, you don’t need to be a certified film critic to analyze this film, you just got to be a Bharatiya with an emotion, an emotion which makes me think, ‘lest we forget’. Plus, how do you ‘review’ such chilling tragedies of the people who have survived through the horrors and continue to suffer not just with a PTSD (post-traumatic stress disorder) but with a dreaded despair?    

 Some of us may think that this is too disturbing, how will we sleep at night, right? Well, the film is just for that! This is not a goody-goody ‘love-the pyaar’ film, but a visual and documented account of the atrocities so sinful, that it fuels you with contemplation and outrage. Anger at the lies being spread. At the dead bodies of Hindus that nobody seemed to notice. At Islamic jihadists running rampage on a daily basis and the nation bending a knee to those who take to the streets screaming “Gustakhe Rasool ki saza, sar tan se juda

The film touches various aspects regarding the problems faced by our entire generation. We, a generation to whom truth becomes propaganda and propaganda becomes history, to whom, terrorists become rebels and soldiers becomes fascist, to whom, maoists become intellectuals and intellectuals become chauvinists, to whom stooges become leaders and patriots become criminals, to whom ‘Bharat Tere Tukde Honge’ becomes liberal and ‘Om Namah Shivay’ becomes oppression. Where genocide becomes bearable but patriotism becomes unbearable.

The storyline is pretty simple – it is the unvarnished truth of what happened to the Kashmiri Hindus and the fate they met at the hands of Islamic terrorists. It couples the blood-soaked tales of Kashmiri Hindus with the campus politics we see today, that diminish the plight of the Hindus as a fantastical tale, aiding the Islamists to paint themselves as the victims. It also shows how gradually and on everyday basis, Kashmiri Pandits were thrown out and boycotted. It shows just how craftily young men and women are brainwashed to believe that no genocide really took place in Kashmir and the Hindus simply up and left, repeating this tale ad nauseam over the past 30 years because they had convinced themselves of a lie due to politicians and their propaganda.     

In one scene, where Vivek Agnihotri recreates the massacre at Nadimarg village near Shopian in Pulwama district in Jammu and Kashmir, Hindus are shot at point-blank range one by one. In the pin-drop silence of the theatre, I shuddered in my seat with each bullet being fired. 24 Hindus were killed on that fateful 2003 night when terrorists came calling, dressed in Army fatigues, to murder Hindus. Heaps of bodies lying flat on each other and their fellow Kashmiris stand watching with blank expressions. When one of the terrorists says “Ye karnawun chupe” (silence the baby) and an infant is shot, images of my own daughter flashed before my eyes almost instinctively and I burst into tears. The heart-wrenching story of Girija Tickoo (different name is used in the film) also makes an appearance, albeit, with certain artistic liberties – not with how she was murdered, but the events as the murder unfolded. They do not particularly show that she was gang-raped for days before she was murdered, however, they do show her being disrobed by the terrorists – showing just enough for people to at least Google and find out what really happened to her.

Some of us, may think that this is creative freedom, but, the entire film gives a plethora of evidences about this issue. The Hindu in me wasn’t ready to believe that this happened to our brothers and sisters. But I had to remind myself that no, this actually happened. That Islamists chanted ‘Ralive, tsalive, galive’ ‘convert (to Islam), run or die’ on the streets of Kashmir. That they announced these from the loudspeakers of the mosques, asking Kashmiri Hindu men to leave the valley, leaving behind their women so that they can finally have their ‘azaadi’ (freedom). As Mithun Chakraborty very correctly said in the film that ‘Azaadi’ is the song of terrorism. It is, therefore, shocking when one saw the same ‘azaadi’ chants, most of which were raised by cynical mobs on the streets of Delhi in 2019-2020. The ‘liberals’ of India, too, have romanticised the idea of ‘freedom of Kashmir’. Except, because they live in their bubble and echo chamber, they don’t realise that the terrorists’ slogans they are chanting actually want to ‘free’ Kashmir from the ‘kafirs. 

Anupam Kher who played the part of a Teacher in Kashmir, has actually exhausted his boon of acting. In a recent interview, being a Kashmiri Pandit, he said “You watched a virtual depiction of our reality, our lived trauma packed in less than 3 hours and that made you cry, we have lived through it,”. While others like Mithun Chakraborty, Darshan Kumar, Pallavi Joshi with a mind-blowing script delivered admirable performances. It needs one to be decently well-versed with research and bore into the truth, a hunger to search for the truth, and a passion to work till your eyelids are held up with toothpicks, like those exhausted cats in cartoons, but most of all, it needs strength and love. It is that strength, born out of the love for one’s nation.

There is nothing in the film we don’t already know. That the terrorists like Yasin Malik got tacit support and endorsement from those in power and the ‘intellectuals’ is not a secret. Pallavi Joshi has done a pretty good job depicting one of these rascals, in fact so well that listening to her dialogues made my ears bleed.  

1. Those who have seen the film will know the exact scene depicted in the first photo.
2. JKLF terrorist Yasin Malik meeting with Dr. Singh. Even the highest office in the nation has bent the knee.
3. Another protest, another propaganda, another treachery. Also seen, Afzal Guru’s son Ghalib.

This film has left no stone unturned to provide us with a marvelous creation of cinematic brilliance. But that is not in question here. The fact that Vivek Agnihotri dared to make a movie about something that has never been confronted with, in public discourse by the commonality of this nation for 32 years, itself deserves our congratulations and backing. Every ‘son/daughter of the soil’ must watch this film, not only because it is very well made with brilliant performances but because we need to know what our school history books have not taught us. Because let me tell you this, if you don’t watch this film, you will be doing a grave injustice not only to the mere memories of these brutalities on your Hindu brothers and sisters, but to your own conscience. The Kashmir files will truly shake our collective conscience. Let us confront the truth of Kashmir like never before and promise ourselves only one thing, never again!   

काश्मीरातील अत्याचार आणि माध्यम

कश्मीर , कला आणि कावकाव, हे संपादकीय वाचले. या अग्रलेखात असा ठळक उल्लेख आहे की ‘ काश्मीरी पंडितांबाबत जे काही झाले ते अत्यंत खरे आणि दुर्दैवीच’. ही दुर्दैवी घटना घडल्यानंतर 32 वर्षांनी ‘असे घडले होते’, हे देषातील माध्यमांना मान्य करावे लागले यातच ‘ द काश्मीर फाईल्स ’ या चित्रपटाचे यश सामावले आहे. मुळात हा चित्रपट निर्माण करण्याची गरज का भासली? यावर पारदर्षी मंथन व्हायला पाहिजे. तसे होतांना मात्र दिसत नाही.

1989/90 साली ज्यावेळी काश्मीर राज्यात अत्याचाराचे तांडव घडले त्यावेळची राजकीय परिस्थिती आजपेक्षा पूर्णपणे भिन्न होती ही बाब कशी नाकारता येईल ? याचमुळे जे क्रूर व भयानक घडले त्याची त्रोटक माहिती भारतीयांपर्यंत पोचू शकली हे देखील वास्तव आहे. भारतीय जनमानसांपर्यंत या घटना पोचविण्यात मुख्य धारेतील व स्थानिक माध्यमे तोकडी पडली हे मान्य करावेच लागेल. आपल्या देशात राजकारणी जसे आपल्या उणीवा कधीच मान्य करीत नाहीत तसेच जर माध्यमे करू लागली तर लोकांनी विश्वास कोणावर ठेवायचा? या चित्रपटाकडे काॅंग्रेस /भाजपा या चैकटीच्या पलीकडे जावून बघायला हवे तरच आपण सकारात्मक निर्णयापर्यंत पोहचू शकतो. अग्रलेखात परदेशातील आणि दशातील श्रेष्ठ चित्रपटांची जी सूची मांडली आहे त्या तूलनेत काश्मीर फाईल्स ही कलाकृती त्या बरोबरीची आहे की डावी आहे याबाबत मतभेद असू शकतात. या एकाच कारणास्तव या चित्रपटातील सार्थकता संपत नाही. या देशात गेल्या अनेक वर्षांपासून असा समज दृढ झाला आहे की डाव्या विचारसरणीच्या लोकांचा अभ्यास दांडगा असून त्यांना युक्तिवादात टक्कर देणे इतर विचारसरणीच्या लोकांना शक्य होेत नाही. या चित्रपटाचा शेवट या प्रस्थापित धारणेला छेद देतो, हे या चित्रपटाचे मुख्य यश म्हणावे लागेल. काहींना हे बटबटीत व अतिरंजित वाटल्यास त्याला इलाज नाही. गेल्या काही वर्षांपासून आपल्या देशात अशी ओरड होत आहे की, या देशात अभिव्यक्ति स्वातंत्र्याची गळचेपी होत आहे. या पाश्र्वभूमीवर भारताच्या प्रसारमंत्र्यांसमोर इस्त्रायल देशाचे प्रमुख परीक्षक धाडसी  विधान करू शकले ही बाब महत्वाची ठरते. जगातील किती देशात असे घडू शकते याचा तपशील संपादकीयात दिला असता तर ते संयुक्तिक ठरले असते.

    हा चित्रपट निर्माण होण्यास सुमारे 32 वर्षांचा कालावधी लागला ही बाब देशाच्या राजकीय परिस्थितीवर तसेच माध्यमांच्या विश्वासार्हतेवर प्रश्नचिन्ह उभे करते. ताष्कंद फाईल व राॅकेटरी सारखे चित्रपट निर्माण झाले कारण या बाबतीतील सत्य लपविण्याचा प्रयत्न झाला. नामांकित श्शास्त्रज्ञ नम्बी नारायणन यांच्यावरील झालेल्या अन्यायाला वाचा फोडण्यास देशातील माध्यमं असमर्थ ठरलीत. यास्तव त्यांना स्वतः पुस्तक लिहून देशवासियांसमोर सत्य कथन करावे लागले. कालांतराने या कथानकावर आधारित चित्रपट प्रसारित झाला. त्यांच्यावरील झालेल्या घोर अन्यायाला केरळ राज्यातील काॅग्रेस व कम्युनिस्ट पक्षातील साठमारीची पृष्ठभूमी होती. ही बाब देशासाठी शोकांतिका नाही का? एवढेच नव्हे तर मल्याळम भाषिक माध्यमांनी तर नम्बी नारायणन यांना केव्हाच देषद्रोही ठरवून टाकले होते. याला माध्यमांची प्रगल्भता म्हणता येणार नाही. अशा परिस्थितीत सत्य व वास्तविकता पुढे आणण्यासाठी चित्रपट हे प्रभावी माध्यम ठरू शकते. कथीत नम्बी नारायणन हेरगिरी प्रकरणामुळे भारताची अंतरिक्ष क्षेत्रातील प्रगती किमान 10 वर्षे मागे गेली ही बाब देशातील माध्यमं उजागर करू शकली नाहीत हे कसे नाकारता येईल?  

सतीश भा. मराठे,

आपला कृपाभिलाशी

स्तीश  भा.  मराठे

नागपूर.

( 9422477668 )

In the wake of outbreak of coronavirus and it's rapid spread, people of western countries are forced to emulate the traditional Indian way of Namaste rather than handshake to greet others. Calamity of huge scale has compelled most advanced countries to follow our time tested tradition. This is no mean an achievement. In a way it is  an acknowledgement of our cultural values and ethos.

So, it goes without saying that the Young Indians and Gen-Next needs to be made aware of our rich past heritage . Corona catastrophe can prove to be a boon in disguise to further the cause of our ancient healthy tradition. Our laxity in this may prove to be our undoing.
In the contemporary history, all these years Western world was looking towards India for eternal and spiritual solace. We in turn chose to look the other way considering it as retro-grade.

To talk about our neighbours, there is a lesson in store, to go at the root cause of identity crisis which has gripped Pakistan in particular and Bangladesh to a great extent. Pakistan has geography but struggling to find its history even after 72 years of existence. The establishment in that country tried it's best to take its subject away from ancient connect, but failed to achieve success. People still have fascination and natural attraction towards India and it's ancestors, rather than towards Arab countries. People of both countries use to share this heritage before 1947 too. When now they are told that Chanakya was also their common pride heritage, along with fellow Indians, they refuse buy this theory. Their problem is  that their history starts since 710 when first Islamic invasion took place. This wrong narrative was thrust on their minds since last 72 years by their civil and military rulers. So, though method of worshiping might have changed, India -Pakistan problem is not only territorial one but a historical wrong perceptions & non-acknowledgement of common history, which needs to be corrected now with strong efforts. This is an opportune time to do so, as west has endorsed our ethical values. For this to happen one has to first believe in his own history, ancestors and then confidently you can reclaim the lost pages of history!

Mr. Satish Marathe

काल सकाळी निर्भया खटल्याचे आरोपी असलेल्या चार जणांना फाशी ची शिक्षा झाली आणि संपूर्ण देशाने उल्हास व्यक्त केला . वरवर बघितलं तर न्यायालयीन प्रक्रियेच्या दृष्टीने तिला संपूर्ण न्याय मिळाला आहे. पण समाज म्हणून आपण कितपत तिला न्याय देवू शकलो यावर भारतातील इतर महिलांची सुरक्षा अवलंबून आहे . म्हणून तर ' तिला अखेर न्याय मिळाला ' या वाक्यासमोर उद्गारवाचक चिन्ह लावायच की प्रश्नार्थक चिन्ह हा प्रश्न आहे ....!!

2012 साली दिल्लीत संपूर्ण मानवजातीला हादरून देणारी ही घटना घडली.  संपूर्ण देशात असंतोष होता . गुन्हेगारांना कडक व लवकरात लवकर शिक्षा व्हावी अशी बहुतांशी लोकांची इच्छा होती . पण खटला सुरु झाला आणि येणाऱ्या तारखांसोबत हा खटला सुद्धा इतर रखडलेल्या बलात्कार खटल्यांच्या रांगेत जाऊन बसला . सुनावणीच्या दिवशी पुढची तारीख आली की तेवढ्या एका क्षणासाठी वाईट वाटायचं , तेवढ्या एका क्षणाला असंतोष दिसून यायचा . पण इतर दिवशी परिस्थिती जराही बदललेली नव्हती . या प्रकरणानंतर बलात्काराचे , स्त्रियांवरील अन्याचे प्रकरण कमी नाही तर वाढतच गेले.  दोन वर्षाच्या मुली पासून ते साठ वर्षाच्या वृध्द महिला देखील यातून स्वतः ला वाचवू शकल्या नाहीत . जर हा अन्याय नाहीसा किंवा कमी झाला असता तर खऱ्या अर्थाने ' तिला ' न्याय मिळाला अस आपण म्हणू शकलो असतो .सात वर्षाने का होईना पण न्याय देवतेने तिला न्याय मिळवून दिला पण समाज म्हणून आपणतिला अद्यापही न्याय देवू शकलो नाही हे नक्कीच दुर्दैवी आहे .

या प्रकरणात सर्वात हादरा देणारी बाब म्हणजे सहा आरोपींपैकी एक अल्पवयीन होता.  या अल्पवयीन तरुणाला शिक्षा द्यायची की नाही या मुद्द्यावरून संपूर्ण देशात वादंग उठले आणि एका वेगळ्याच चर्चेला तोंड फुटलं. इतक्या कमी वयात इतक निर्दयी कृत्य करण्याची विकृती आपल्या आजूबाजूला आहे ही समाजासाठी गांभीर्यूर्वक विचार करण्याची गोष्ट आही . खरंतर हा एक वेगळा स्वतंत्र विषय आहे . शिवाय ' अल्पवयीन मुलांना शिक्षा द्यावी की नाही ' या दुसऱ्या आणि अत्यंत महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर न्यायालयीन प्रक्रिया घेरली गेली .  न्याय देवतेच्या डोळ्यांवर जर पट्टी बांधली असेल तर ती आरोपीचं वय तरी का बघेल ? शिवाय संयुक्त राष्ट्राने सर्व देशांना 2000 साली अल्पवयीन तरुणांच्या खटल्या बाबत एक आदेश जारी केला ज्यात शिक्षेसाठी 18 वय वर्ष कमी करून 16 करण्याची तरतूद होती . पण भारतात मात्र हा कायदा खूप उशिरा आला . कारण 1999 साली एका वीख्यात व्यक्तीचा मुलगा अशाच प्रकरणात अडकला होता.  त्याला वाचवण्यायासाठी या कायद्याला लोकसभा आणि राज्यसभेत एकमताने विरोध झाला.  2015 च्या वर्षा अखेर जुवेनाईल अॅक्ट 2015 राज्यसभेत पारित करण्यात आला . पण त्यावर अंमल झाला नाही . देशातून प्रचंड विरोध असूनही 2015 साली त्या अल्पवयीन तरुणाची सर्व माहिती गोपनीय ठेवून तीन वर्षांसाठी रिमांड होम मधे ठेवण्यात आल आणि काही रोख रक्कम देवून एक नवीन ओळख बनवण्यासाठी मुक्त करण्यात आल . आजही तो आणि त्याच्या सारखी विकृत मानसिकता ठेवणारे अल्पवयीन तरुण समाजासाठी मोठा प्रश्न आहे...!

जितका दोष आरोपींचा आहे तितकाच त्यांचा खटला लढवणाऱ्या आणि फाशीच्या आदल्या रात्री पीटिशन दाखल करणाऱ्या वकिलांचा देखील आहे.  प्रत्येक गुन्हेगाराला न्यायालयीन प्रक्रिया पूर्ण करण्याचा अधिकार आहे , व वकिलांच ते काम देखील आहे . पण एक वकील होण्यापूर्वी एक नागरिक म्हणून त्यांची काहीच जवाबदारी नव्हती ? गुन्हेगारांच्या वतीने चार वेळा माफीचा अर्ज दाखल करणारे व अनावश्यक रित्या खटला लांबंवणाऱ्यानी ' खरच त्यांचं कृत्य माफीच्या योग्य आहे का ? ' यावर एकदा जरी विचार केला असत तर हा खटला सात वर्ष रखडण्याच काहीच कारण नव्हतं...!

या एका प्रकरणाने समाजाचे घटक म्हणून प्रत्येका समोर अनेक प्रश्नचिन्ह उभे केले . अखेर आज फाशीची शिक्षा झाल्यावरही एक प्रश्न मनात येतोच " तिला खरच न्याय मिळाला?"